توجه دنياي امروز
دنياي امروز كه احساس مضيقه در پاره اي از مواد مي‌كند، سخت به اين موضوع توجه كرده است تا آنجا كه از همه چيز استفاده مي‌كند، از زباله بهترين كود مي‌سازد، و از تفاله‌ها وسايل مورد نياز، و حتي از فاضل آب‌ها پس از تصفيه كردن آب قابل استفاده براي زراعت درست مي‌كنند، چرا كه احساس كرده‌اند كه مواد موجود در طبيعت نا محدود نيست كه به آساني بتوان از آنها صرف نظر كرد، بايد از همه بصورت دوراني بهره نمود.
 
سر انجام مسرفين
قرآن مجيد در آيات فراواني، به شدت مسرفان را محكوم كرده است و در جايي آنها را اصحاب دوزخ مي‌شمرد. خداوند سبحان مي‌فرمايد: «و ان المسرفين هم اصحاب النار»
و در آيه ديگر  پروردگار عالم از اطاعت فرمان مسرفان نهي مي‌كند: «و لا تطيعوا امر المسرفين»
و در جاي ديگر قرآن مجيد مجازات الهي را در انتظار مسرفان مي‌داند، آن جا كه مي‌فرمايد: «مُسَوَّمَهً عند ربك للمسرفين»
 و در آيه ديگر اسراف را يك برنامه عوني قلمداد مي‌كند: «ان الله لا يهدي من هو مسرف كذاب»
و سرانجام سرنوشت آنها را هلاكت و نابودي دانسته و مي‌فرمايد: «و اهلكنا المسرفين»
 علي (ع) در نهج البلاغه مي فرمايد: آگاه باشيد مال را در غير مورد استحقاق صرف كردن تبذير و اسراف است. ممكن است اين عمل، انسان را در دنيا بلند مرتبه گرداند اما مسلما در آخرت پست و حقير مي گرداند.
 
مصرف مال
اسراف در مال، بيش از ساير اسرافها مورد ابتلاي مردم است، از اين رو اولياي گرامي اسلام در اغلب روايات مربوط به اسراف از زياده روي‌هاي مالي سخن گفته مردم را از عمل ناروا بر حذر داشته اند.
ابان بن تغلب مي گويد: امام صادق به من فرمود: « به نظرت مي‌آيد كسي را كه خداوند مشمول عطاي خود قرار داده، منظورش تكريم وي بوده و به كسي كه اعطا نفرموده خواسته است او را تحقير نمايد؟ چنين نيست، بلكه مال، مال خداوند است و بطور امانت به كساني مي‌سپارد و به آنان اجازه مي‌دهد كه در حد اعتدال از آن بخورند و بنوشند و در حد اعتدال از آن مركب تهيه نمايند و مازاد عطاياي الهي را به فقراي مومنين برگردانند تا پراكندگي‌هاي آنان را جمع آوري نمايند. اگر كسي چنين كند تصرفات معتدل او در مال خداوند حلال است و گر نه حرام»
 قرآن كريم در مورد تبذير كنندگان فرموده: «ان المبذرين كانو اخوان الشياطين»
گويي مي‌خواهد كه تبذير كنندگان درباره نعمت‌هايي كه خداوند به جامعه عطا فرموده، همان عملي را مرتكب مي شوند كه شياطين با نيروي اعطايي باري تعالي به انسانها انجام مي دهند. تبذير كنندگان به زندگي دنيوي و رفاه مادي مردم زيان مي‌رسانند و شياطين به كمال روحاني و سعادت انساني ضرر مي زنند.
 در جاي ديگري قرآن فساد كنندگان در زمين معرفي مي‌كند: «و لا تطيعو امر المسلمين * الذين يفسدون في الارض و لا يصلحون» از مسرفان اطاعت نكنيد، كساني كه در زمين فساد مي كنند و به اصلاح نمي پردازند.
و در جاي ديگر از اسراف نهي كرده و مي فرمايد: «لا تسرفو انه لا يحب المسرفين»
صرف كردن مال در مصرفهايي كه شرعا حرام است مانند خريدن شراب، آلت قمار، اجرت فاحشه، اجرت خواننده، رشوه دادن به قاضي و صرف نمودن آن در چيزي كه ظلمي در بر دارد يا ستمي به مسلماني مي زند و نظير اينها. در چنين مواردي از دو جهت مخالفت امر خدا و معصيت است: يكي گناه بودن آن و ديگر اسراف بودن صرف مال در آنها.
تفسير عياشي از عبدالله بن رحمان روايت كرده كه از حضرت صادق معني ايه شريفه «لاتُبَذِّر تبذيرا»  را پرسيدند فرمود: كسي كه در غير طاعت خدا خرج مي كند مبذر و كسي كه در راه خدا صرف مي كند ميانه رو است.
 در روايات بسياري توصيه شده كه مال را در راههاي مفيد و حلال مصرف كنيم. در جريان فتح ايران به دست مسلمانان در زمان خليفه دوم، يكي از غنائمي كه به دست مسلمانان افتاد قالي بزرگ و زرباف كاخ سفيد مدائن بود. اين قالي بيش از سيصدو پنجاه متر طول داشت كه مورخان از آن به عنوان بهارستان كسري ياد كرده اند. وقتي اين قالي را به مدائن آوردند، آن را به چندين قطعه قابل استفاده در آوردند و بين مسلمانان تقسيم كردند.
امام علي سهميه خود از آن قالي و ساير غنائم را براي توسعه كشاورزي و توليد به كار برد. قنات ويران شده اي را خريد و بازسازي و نوسازي كرد و سيصدهزار هسته خرما كاشت و آنها را با آب همان قنات آبياري كرد و به اين ترتيب نخلستان عظيمي بوجود آورد و غذاي هر روز مردم را تامين نمود. سپس يك قسمت از آن نخلستان و قنات را براي مجاهدان راه خدا و قسمت ديگرش را براي مستمندان وقف نمود تا محصول هر ساله آن در اين دو راه مصرف شود.
 
مصرف اموال عمومي
مرحوم علامه طباطبايي ذيل آيه شريفه «و لا ت‍وتو السفهاء اموالكم التي جعل الله لكم قياما» مي‌نويسد: مقصود از اموالكم در آيه شريفه، اموال يتيمان است. اما اينكه خطاب به اولياي آنها مي فرمايد مالهاي شما، با عنايت به اين است كه مجموع ثروت موجود در جهان متعلق به مجموعه اهل دنياست و مصلحت عمومي اجتماع كه بر پايه مالكيت شخصي استوار است، اقتضا مي‌كند هر فردي از جامعه مالك جزئي از كل مال باشد. پس بر همگان لازم است توجه داشته باشند كه آنها يك مجتمع واحدند و مجموع ثروت روي زمين براي تمامي آنهاست و بر هر يك وظيفه است تا از آن حفاظت و پاسداري نمايند و از اينكه انسانهاي غير عاقل و بي‌كفايت مانند كودك يا ديوانه بر آن مسلط شوند  و آن را به تباهي بكشند ممانعت به عمل آورند».
با توجه به آنچه گذشت يك ملت رشيد و پيشرفته نسبت به اموال عمومي و بيت المال بيش از اموال شخصي اهتمام قائلند و از هدر دادن و اتلاف آن پرهيز مي كنند.
 
 
 مصرف آب
اسراف در مصرف آب به منظور آبياري، شرب، مصارف بهداشتي و عبادي، وضو و غسل، حرام است و از گناهان به شمار مي آيد.
اين حكم به عنوان يك حكم عمومي آبها را نيز كه يكي از نعمت هاي بزرگ الهي است در بر مي گيرد اما افزونتر بر آن روايات روشني در اين زمينه رسيده كه به گروهي  از آنها اشاره ميشود:
«ادني الاسراف هراقه فضل الاناء» كم ترين اسراف دور ريختن آب اضافي ظرف آب است.
امام صادق فرمود: خداوند اسراف را دوست نمي دارد حتي در دور ريختن اضافه آبي كه مي‌نوشي.
حرمت اسراف آب به نوشيدن اختصاص ندارد بلكه در عباداتي از قبيل وضوء و غسل نيز بايد از اسراف اجتناب كرد. پيامبر اكرم از كنار سعد مي گذشت و او در حال وضو گرفتن بود. فرمود: « اي سعد اسراف نكن» سعد پرسيد: «اي رسول خدا آيا در وضو گرفتن هم اسراف است؟» فرمود: آري، گر چه در كنار نهري باشي و با آب آن وضو بگيري.
 امام صادق مي‌فرمايد: «خداوند فرشته‌اي دارد كه اسراف در وضو را همانند ديگر گناهان مي‌نويسد. بسياري از فقها نيز به نهي از اسراف در آب وضو اشاره كرده‌اند و آن را حرام يا مكروه دانسته‌اند.
صرفه‌جويي آب در بخش كشاورزي يكي ديگر از مواردي است كه در مصرف آب بايد به آن توجه داشت. اگر مصرف آب در آبياري را فقط 10 درصد كاهش دهيم با مقدار آبي كه صرفه‌جويي مي‌شود خواهيم توانست مصرف شرب جمعيتي تا دو برابر جمعيت كنوني جهان را تامين كنيم!
 جالب است كه بدانيم اكثر كشاورزان در دنيا به همان شيوه‌اي آبياري مي‌كنند كه اجداد ما در 5000 سال قبل انجام مي دادند! در اين ميان مقادير زيادي آب در هنگام انتقال و توزيع، ميان كشاورزان و يا در هنگام آبياري تلف مي‌شود. طوري كه راندمان آبياري در سطح دنيا به طور متوسط كمتر از 40% است. اين بدان معني است كه از مقدار آبي كه به كشاورزي اختصاص داده مي‌شود بهره‌برداري درستي صورت نمي‌گيرد. صرفه‌جويي آب در كشاورزي از اين جهت حايز اهميت است كه سهم مصرف آب در كشاورزي نسبت به مصارف صنعتي و شرب بسيار زيادتر است.
 
مصرف برق، گاز و نفت
اگر چه در زمان ائمه دين و صدر اسلام برق و گاز و نفت به شكل فعلي وجود نداشته است اما بطور مسلم روايات نهي از اسراف كه عام است شامل اين گونه موارد نيز مي شود.
حضرت امام علي(ع) مي‌فرمايد: «ما فوق الكفاف اسراف» آنچه بيش از حد كفاف باشد اسراف است.
 اين ادّله شامل همه موارد خروج از حد اعتدال و قصد مي‌شود. روشن كردن دهها لامپ و  استفاده از لامپهاي قوي با توجه به هزينه بالاي نيرو گاهها و ساير ابزار و وسائل چندين دلار براي دولت هزينه دارد. از طرفي با توجه به هزينه بالاي پالايش و تصفيه نفت و محدوديت ذخاير نفتي بايد مصرف داخلي و صادرات آن كنترل شده باشد در غير اين صورت اين سرمايه عظيم از دست رفته و عواقب سختي خواهد داشت.
در اينجا ذكر  اين نكته ضروري است كه در مصرف آب شرب، برق، گاز و نفت نبايد پولي را كه دولت از مصرف كننده دريافت مي‌كند در نظر گرفت زيرا اينها خدماتي هستند كه با سوبسيد و پرداخت وجوه از طرف دولت واگذار مي‌شود بنابراين در صرفه جويي هر چه بيشتر آنها دقت كافي را داشته باشيم.   
 
 
 
 
 
اسراف در توليد و واردات
 آشكار است كه اسراف و تجاوز از حد در توليد و وارد كردن اجناس از خارج كشور به دست كارخانه‌داران و وارد كنندگان اسراف‌گر متكاثر صورت مي‌گيرد، چه آنان به توليد بيشتر و وارد كردن افزونتر مي‌پردازند تا از اين راه به درامدهاي كلانتر و افزونتري دست پيدا كنند و به همين جهت در توليد و وارد كردن از نظر كمي و كيفي به اسراف مي‌پردازند و در ميان مردم از راه تبليغات فريبنده تقاضاي كاذب پديد مي‌آورند. و اينها همه مايه فساد كردن افراد است و مصرفي كردن اجتماع و زيان رسانيدن به مواد اوليه و مكيدن خونها و ايجاد نابساماني اقتصادي و همه اين امور كه ياد شده از پيامدهاي اقتصاد و مالكيت آزاد است و اسلام اينگونه آزادي‌هاي فساد آور را كه امكان هر گونه قسط و عدلي را به باد مي دهد طرد مي‌كند و متوسل شدن مسرفان و متكاثران به عنوان‌هاي ظاهر‌ الصلاح سودي براي ايشان ندارد. 
 
دقت در صرف عمر
بدبختانه فرصتهايي كه بر سر راه زندگي بشر در تمام شوون مادي و معنوي پيش مي‌آيد ناپايدار و زودگذر است و ممكن است بر اثر كمترين مسامحه و سهل انگاري، بزرگترين فرصت ثمر‌بخش از كف برود و براي صاحبش تنها شكست و ندامت باقي بماند. به همين جهت اولياي گرامي اسلام در برنامه‌هاي تربيتي خود اين نكته را مورد توجه مخصوص قرار داده و همواره  خطر از دست رفتن فرصتها و غنيمت شمردن آن را به پيروان خود خاطر نشان نموده‌اند:
رسول اكرم(ص) مي فرمايد: «آن كس كه به رويش درِ خيري گشوده شد غنيمت بشمارد و از فرصت استفاده كند؛ زيرا نمي‌داند چه وقت آن در به رويش بسته مي شود».
حضرت علي (ع) مي فرمايند: «فرصت مانند ابر از افق زندگي مي‌گذرد مواقعي كه فرصت هاي خيري پيش مي‌آيد غنيمت بشمارد و از آنها استفاده كند»
 راوي از امام هادي (ع) معناي حزم و محكم كاري را سوال كرد حضرت در جواب فرمود: حزم عبارت از اين است كه فرصت خير را مغتنم بشماري و به قدر ممكن در استفاده از آن تسريع نمايي.
در آئين اسلام بويژه نسبت به جوانان و بهره برداري آنان از دوران پر از انرژي جواني سفارش و تاكيد زيادي شده است در روايتي از رسول اكرم مي‌خوانيم كه ايشان مي‌فرمايند: «فرشته الهي هر شب به جوانان بيست ساله ندا مي‌دهد: كوشش و جديت كنيد و براي نيل به كمال و سعادت خود، مجاهده نمائيد»
و در جاي ديگر به ارزش و اهميت دوران جواني توجه مي‌دهند و مي‌فرمايند: «در قيامت هيچ بنده‌اي قدم از قدم بر نمي‌دارد تا به اين پرسش‌ها پاسخ دهد: اول اينكه عمرش را در چه كاري فاني نموده است؟ دوم: جواني‌اش را چگونه و در چه راه تمام كرده است؟»
گر چه دوران جواني خود قسمتي از مجموع عمر آدمي است ولي با توجه به حديث فوق اين قسمت از عمر آنقدر ارزنده و ممتاز است كه درباره آن پرسش مخصوص مي‌شود: لذا پيغمبر اكرم فرمود: «غنيمت بدانيد جواني را قبل از اينكه پير شويد».
 
 
پرهيز از اسراف در خوردن
 خداوند در قرآن كريم مي فرمايند: «كلوا واشربو و لا تسرفوا» بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد.
اين جمله مشهور گر چه بسيار ساده به نظر مي‌رسد ولي امروزه ثابت شده كه يكي از مهمترين دستورات بهداشتي همين است زيرا تحقيقات دانشمندان به اين نتيجه رسيده است كه سرچشمه بسياري از بيماري‌ها، غذاي اضافي است كه به صورت جذب نشده در بدن انسان باقي مي‌ماند، اين مواد اضافي هم بار سنگيني است براي قلب و ساير دستگاههاي بدن و هم منبع آماده‌اي است براي انواع عفونت‌ها و بيمار يها، لذا براي براي درمان بسياري از بيماري‌ها نخستين گام همين است كه اين مواد مزاحم كه در حقيقت زباله‌هاي تن انسان هستند، سوخته شوند و پاكسازي جسم عملي شود. در عصر حاضر كه بيماري‌هاي گوناگوني مانند بيماري قند، چربي خون، تصلب شرايين، نارسايي هاي كبد و انواع سكته‌ها فراوان شده، افراط در تغذيه با توجه به عدم تحرك جسماني يكي از عوامل اصلي محسوب مي‌شود و براي از بين بردن اينگونه بيماري‌ها راهي جز پرهيز از پرخوري و ميانه‌روي در تغذيه نسيت.
 در رواياتي كه از ائمه اطهار رسيده از اسراف در خوردن نهي شده و به فوايد كم خوري و مضرات پرخوري اشاره شده است به عنوان نمونه:
پيامبر اسلام(ص) مي فرمايند: «قلب‌ها را با زيادي غذا و نوشيدني نميرانيد زيرا قلب مثل زراعتي است كه وقتي زياد آب بر آن رود، مي‌ميرد»
و در جاي ديگري مي‌فرمايند: « قلب در مواقع خالي بودن شكم، داراي حكمت و دانش مي‌شود قلب خالي از حكمت مي‌شود در وقتي كه شكم پر مي‌شود»
امام علي (ع) مي‌فرمايند: «كم‌خوري از عفت و پر‌خوري از موارد اسراف است»
 و نيز فرمودند: «كم‌خوري موجب سلامت و دوام سلامتي است.»
 در حديثي ديگر امام صادق مي فرمايد: «هيچ چيز براي قلب مومن زيانبارتر از پرخوري نيست و آن دو چيز به ارث مي‌گذارد: قساوت قلب و هيجان قلب.» 
 
   
بخش دوم: در سخنان مقام معظم رهبري حضرت آيه‌الله خامنه‌اي (دام ظله)
 
 
اصلاح الگوي مصرف  شعاري است كه در طليعه سال 1388 از جانب مقام معظم رهبري به عنوان شعار سال انتخاب گرديده است. انتخاب اين شعار حكايت از آن دارد كه ريشه بسياري از مصيبت هاي جامعه ريشه در مصرف گرايي  اقشار جامعه بويژه مديران و متمكنين و ثروتمندان است.
ملتي كه مصرف‌گرا است جاده صاف‌كن دشمن است. تهديدات دشمن و تحريم‌ها ملتهايي را مي‌ترساند كه اسراف و مصرف‌گرايي در آن به اوج خود رسيده است و غربي‌ها نيز از اين ملتها شادمانند چون بر ملتهاي مصرف‌گرا به راحتي مي‌توانند تسلط يابند ينابراين مي‌باسيت در سال مزين به اين نام از تبليغات گسترده بوي‍ژه رسانه‌ها براي ترويج و عملي كردن  شعار اصلاح الگوي مصرف مدد گرفت.
و به طور قطع ابتدا بايد از زمامداران و مديرا ن كشور شروع كرد چون تا اين قشر از جامعه در اين زمينه اصلاح نشود اقدامات ديگر چندان موثر نخواهد بود.
 
بخشي از پيام نوروزي مقام معظم رهبري در سال 1388
ما در زمينه مصرف، در زمينه هزينه كردن منابع مالي كشور كه به وسيله خود ما و به وسيله همه برادران هم ميهن ما و به وسيله مسئولين كشور كه با زحمت زياد به وجود مي آيد دچار نوعي بي‌توجهي هستيم كه بايستي اين را تبديل كنيم به يك توجه و اهتمام خاص. ما دچار اسراف هستيم، ما دچار ولخرجي و ولنگاري در مصرف هستيم.
 ما بايستي مصرف كردن را مدبرانه و عاقلانه مديريت كنيم. مصرف نه فقط از نظر اسلام، بلكه از نظر همه عقلاي عالم، چيزي است كه بايد تحت كنترل عقل قرار گيرد. با هوا و هوس نميشود مصرف را مديريت كرد. در اين صورت كار به جايي مي رسد كه منابع كشور به هدر مي رود. شكاف بين فقراء و اغنياء زياد مي شود عده‌اي در حسرت اوليات زندگي مي‌مانند و عده‌اي با ولخرجي و ولنگاري در مصرف منابع را هرز و به هدر مي‌دهند من از عموم مردم مي‌خواهم كه در اين زمينه فعاليت خودشان را در اين سال زياد كنند و براي اصلاح الگوي مصرف برنامه‌ريزي كنند لذا من امسال را «سال حركت مردم به سوي اصلاح الگوي مصرف» مي دانم.
 
فضيلت قناعت و رذيلت اسراف در سخنان رهبر
يكي از مهمترين فضايل اخلاقي براي يك كشور قناعت است و اگر ما امروز در برخي زمينه ها دچار مصيبت هستيم به خاطر اين است كه اين اخلاق حسنه مهم اسلامي را فراموش كرده‌ايم. در دوران اول انقلاب شما ديديد كه در بين مردم اسراف كم شد قناعت زياد شد.
بنده ملت ايران را به «رياضت» دعوت نمي‌كنم من مردم را به «قناعت» دعوت مي‌كنم قناعت سرافرازانه قناعت انسان عاقل و خردمندي كه مي‌داند آينده خود را با قناعت تامين مي‌كند.
اسراف يك لجنزار است. ريخت و پاش مالي يك وسوسه شيطاني است. اسراف يك بيماري اجتماعي است.
آيه «ان المبذرين كانوا اخوان الشيطان» تعليلي است بر نهي از تبذير.
 
 
 
ريشه هاي اسراف
نداشتن آرمان كه ناشي از اشرافي‌گري است
مدل‌هاي مصرفي غلط مانند تجمل گرايي زنان
تبعيض‌ها
 وجود ثروتهاي كلان در دست عده‌اي خاص
 
آثار زيانبار اسراف
زيانهاي اجتماعي و رواني
 زيان انعكاس تجمل در زندگي
 شكاف طبقاتي
 ريشه مصيبتهاي كشور
تحريك خوي‌هاي حيواني در انسان
به زبوني كشيدن انسان
اسراف و مصرف‌گرايي جاده صاف‌كن دشمنان اسلام
 
اسراف و گروه ها
1-‌ زنان و تجمل‌گرايي در ايران
 بانوان در نظام جمهوري اسلامي بايد قدر عظمتي را كه اسلام به آنها داده است، بدانند دام مصرف‌گرايي را كه سرمايه داران چپاولگر جهاني بر گردن زن امروز دنيا تنيده‌اند كامل بدرند.
خانم‌هاي كساني كه همسرانشان و يا خودشان مسئوليتهايي در بخشهاي مختلف كشور دارند بايد از لحاظ دوري از اسراف نسبت به ديگران الگو باشند.
2-‌ تجمل‌گرايي در مسئولين كشور
اگر دلهاي حكام و زمامداران به نور حقيقت روشن شده باشد تجمل و تشريفات و اسراف و برخورداريهاي زياد و خود رايي و تكبر و استكبار، جزو لوازم حتمي زمامداري آنها محسوب نميشود. از جمله چيزهايي كه روند حركت به سمت عدالت را در جامعه كند مي‌كند نمود اشرافيگري در مسئولان بالاي كشور است از اين اجتناب كنيد.
2-‌ روحانيت و خروج از ساده زيستي
به عنوان يك پدر پير از همه فرزندان و عزيزان روحاني خود مي‌خواهم كه در زماني كه خداوند بر علماء و روحانيون منت نهاده است و اداره كشور بزرگ و تبليغ رسالت انبياء را به آنان محمل فرموده است از زي روحاني خود خارج نشوند و از گرايش به تجملات و زرق و برق دنيا كه دون شأن روحانيت  و اعتبار نظام جمهوري اسلامي ايران است. پرهيز كنند و بر حذر باشند كه هيچ آفت و خطري براي روحانيت و براي دنيا و اخرت آنان بالاتر از توجه به رفاه و حركت در مسير دنيا نيست.(صحيفه امام جلد 20 صفحه 342)
 
 
 
 
 
موارد الگوي مصرف صحيح
 
نيروي انساني
براي يك كشور نيروي انساني همه چيز است كشورهايي كه پيش از ما انقلاب كرده‌اند بيشترين تكيه و برنامه ريزي را روي تربيت نيروي انساني گذاشته‌اند بطوري كه بعضي از انها نيروي انساني ماهر و كارامد صادر مي‌كنند همين نيروي انساني است كه آنها را علي رغم نداشتن درآمدهاي كلاني مثل نفت و مانند آن كه بحمدالله ما از آن برخوردار هستيم به سطوح خوب رسانده است.
 
بازيافت و صرفه‌جويي در كاغذ داخلي
امروز با اينكه آدمي گاهي فكر ميكند كه ديگر حالا دوران «ادقو اقلامكم، قارعو بين سطوركم» نيست مي‌بينيم نه اتفاقا، باز هم دوران همينهاست. باز هم بايد قلمها را ريز تراشيد، تا كاغذ كمتر مصرف شود و باز هم بايد در مصرف كاغذ صرفه‌جويي كرد تا به نياز جامعه برسد. علاوه بر اين مسئاله بازيافت كاغذ و همچنين توليد كاغذ داخلي بايد انشائ‌الله مورد توجه قرار گيرد بعضي از اين كارها به عهده دولت و بعضي به عهده مردم است. (26/2/74)
 
مصرف توليدات داخلي
 هنگامي كه مي‌خواستند ساختمان اجلاس بين‌المللي را بسازند من به آنها (مهندسان ساختمان) گفتم تصميم قطعي بگيريد كه در اين ساختمان هيچ مصالح خارجي به كار نرود....و (اين گونه هم) شد. ما ميتوانيم اين همه توليد داخلي داريم چيني بلور و كارهاي چوبي به اين خوبي داريم كه باز اقايان و بخصوص اين شركتها از خارج مي اورند.(5/ 6/82)
 
مصرف درست آب
 همانگونه كه مي‌دانيد آب در كشور ما به قدر زمين نيست معروف است كه ايران كشور كم آبي است اما اگر با عقل و تدبير و روحيه خستگي ناپذير پيش برويم مي‌شود از همين آب موجود استفاده كرد. آبها را كه هرز مي رود مهار كنيم ابها را درست مصرف كنيم در مصرف آب اسراف نكنيم... مي‌شود اين كارها را كرد و بايد بكنيم با روح جهادي ممكن است. (14/10/82)
يكي از موارد اسراف اسراف در آب است، نه فقط آبي كه مصرف شرب در خانه‌ها مي‌شود، نوع آبياري كشاورزي ما هم يك نوع مسرفانه است و آب را هدر مي دهيم.
 وظيفه مسئولين و دست اندر كاران اين بخش است كه به اين مسئله به طور ويژه توجه كنند! پس به مسئله اسراف -هم در مسئله آب و هم در مسائل ديگر - بايد با اهميت نگاه كنند. (11/2/87) 
 
مصرف منابع مالي
ما بايد بخش تعاوني را تقويت كنيم، اموال دولت و دارايي‌ها و موجودي هاي دولت را براي رعايت مصلحت عموم حفظ كنيم و مواظب باشيم كه اموال دولت و دارايي‌هاي دولت در زير اين قالب و چهار چوب از بين نرود و نابود نشود.     (4/ 6/83)
 
 
 
 
نقش اساسي دولت در برنامه ريزي ها و جلوگيري از اسراف
اگر حكومت بدون برنامه‌ريزي  و تدبير باشد بخشي از جامعه از پرخوري به رنج مي‌افتد و بخشي ديگر از كم‌خوري و بي‌بضاعتي با فقر و مرض دست و پنجه نرم مي‌كند و چنين كه ممكن است همان بخش اول نيز گاهي در كمال برخورداري، اسراف و تبذير باشند و گاهي فقر و فلاكت گريبانگيرشان شود.
 
نقد موارد مصرف گرايي
 
مصاديق مصرف غلط
چقدر نان ضايع مي‌شود! چقدر غذاي طبخ شده ضايع مي‌شود! چقدر ميوه مصرف شده ضايع مي‌شود و از خان‌ها بيرون ريخته مي‌شود! چقدر لباس زيادتر از اندازه لازم، چند برابر اندازه لازم خريداري مي‌شود و در خانه‌ها و صندوق‌ها مي‌ماند، براي اينكه يك بار در مراسمي پوشيده شود اينها اسراف است.(4//1/72)
ما مردم مسرفي هستيم، ما اسراف مي‌كنيم، اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در وسائل گوناگون و تنقلات، اسراف در بنزين.
 
مصاديق مصرف غلط پول
    شما اگر مي خواهي در جايي سرمايه گذاري بكني و به كاري بپردازي فقط به فكر اين نباش كه اين كار به من چه قدر سود مي رساند؟ ما نمي گوييم هيچ ملاحظه شخصي خودتان را نكنيد مي گوييم ملاحظه كشورتان را هم بكنيد. سمايه گذاري مضر نكنيد. سرمايه گذاري بي فايده نكنيد. در كاري كه توليد آن مملكت را به پيش نمي برد سرمايه گذاري نكنيد كساني كه پول و امكانات دارند وجدان ديني و احساس مسئوليت داشته باشند.(15/2/72)
 
 مصاديق غلط مصرف نفت
  اگر ملت ايران- اعم از كارگر ايراني، جوان ايراني، توليد كننده ايراني و معلم ايراني - با همه تلاش و غيرت خود وارد عمل شود و اين كشور را به گونه‌اي بسازد كه بخاطر صادرات و واردات و نيازهاي مصرفي، محتاج فروش نفت خود، آن هم با اين قيمت پايين نباشد، ببينيد چه خدمت برگي به امروز و آينده اين كشور خواهد بود. (13/2/73)
 
مصاديق اسراف تبليغات انتخاباتي
    همچنين مسئولان ذيربط موظفند به گزارشهايي كه حاكي از بي‌ملاحظگي در برخي از مخارج تبليغاتي است با دقت رسيدگي كنند و اگر كساني خداي نخواسته در مصرف پول براي تبليغ و معرفي نامزدها دچار بي بندو باري و دست اندازي به بيت المال شده باشند آنان را براي تعقيب قانوني به مراجع ذيربط معرفي كنند و نتايج اقدام خود را به اين جانب گزارش دهند. (25/12/74)
 
مصاديق مصرف درست بودجه در دانشگاهها
چرا بودجه‌هايي كه به وزارت علوم اختصاص مي‌يابد درست مصرف نمي‌شود؟ چرا رابطه اساتيد با دانشجويان اينقدر كم است؟ همچنين چرا توان و وقت علمي دانشجويان صرف مسائل سياسي مي‌شود و فقط شصت درصد توانايي علمي آنان به كار گرفته ميشود؟ (به طور صريح بودجه‌ها بايد براي رفع اينگونه مشكلات صرف شود نه در راههاي غير ضروري ديگر)
 
 
مصاديق مصرف غلط در ادارات دولتي
فساد در دستگاه اجرايي مثل اين است كه ما چندين لوله قطور آب به استخري وارد مي كنيم اما استخر پر نميشود. اين همه تلاش انجام مي گيرد، در عين حال انسان زواياي خالي را مشاهده مي‌كند، كه بخش عمده‌اي از آن مربوط مي‌شود به فساد مالي و به رخنه‌هاي اخلاقي كه در مجموعه دستگاه در سطوح مختلف وجود دارد.
 
اسراف در وقت و عمر
يكي از شرايط موفقيت انسان درك كردن قيمت و ارزش وقت است. معمولا افراد تربيت يافته كه به حقوق ديگران تجاوز نمي كنند و از خدا مي‌ترسند ممكن نيست ده شاهي مال كسي را بخورند و تلف كنند و اگر احيانا مال ديگري را تلف كردند از مال خودشان جبران مي‌كند ولي همين اشخاص كه براي خودشان حرمت و حقوق قائلند براي عمر ديگران حرمتي و حقي قائل نيستند به خودشان حق مي‌دهند به بهانه اي وقت ديگري را تلف كنند مثلا خلف وعده مي‌كنند. همه اينها دليل است كه ما به معناي كلام رسول اكرم توجه نداريم  و از حكمت آن حضرت پيروي نمي‌كنيم كه مي‌فرمايد حرمت عمر و زمان بالاتر از حرمت مال است. اگر مال كسي را تلف كنيم مي‌توانيم از مال خودمان جبران كنيم ولي آيا اگر وقت ديگران را تلف كنيم مي‌توانيم مقداري از عمر خود به او بدهيم.(حكمت ها و اندرزها،ص57-56)
 
تفريحات خارج از كشور
         چرا به خارج از كشور مي روند و تفرج مي كنند؟! در اين كشور به اين بزرگي خيلي‌ها همين تفريح و تفرج را   نمي‌توانند بكنند خيلي‌ها تا دستشان به دهانشان ميرسد براي تفريح و تفرج به يك  كشور خارجي - كه حالا نمي خواهم اسم بياورم- مي‌روند . اينها اسراف قطعي است.(4/10/77)
اميد است با راهبردي كه مقام معظم رهبري درباره اصلاح الگوي مصرف تبيين نمودند يك عزم جدي در دولت و مجلس براي تهيه يك نقشه درست در جهت اصلاح الگوي مصرف تهيه شود. و همانطور كه از فرمايشات ايشان بر مي‌آيد تنها با حرف هم تمام نميشود. لذا نبايد خودمان را با برگزاري چند سمينار و كنگره در اين خصوص سرگرم كنيم و از اصل پيام ايشان غافل شويم. تحقق فرمايشات مقام معظم رهبري به صورت واقعي تنها با ورود همه جانبه مردم، دولت و مجلس امكان پذير است و ورود به اين پيكار امروز يك تكليف شرعي و ملي محسوب مي گردد. 
 
حاكميت اسلامي و مسرفان
     لذا با توجه به ارزش و اهميت كه قرآن و روايات اسلامي در زمينه پرهيز از اسراف و زياده روي قائلند و منافع بسياري را كه رهبر عزيزمان در عملي كردن اين دستور  براي افراد و جامعه برشمرده‌اند حكومت اسلامي مي‌بايست در راه مبارزه با اسراف  ميداني گسترده ايجاد كند و براي اين منظور دستگاه حكومت بايد در اين موارد به كار برخيزد.
1-‌ اجرا كردن فتواهاي علماي آگاه و منزه و رواج دادن گفته‌هاي ايشان در ميان مردم.
2-‌ تنظيم برنامه‌هاي تربيتي و عملي در جهت شناساندن اسراف و موارد آن و مبارزه آموزنده با آن در مراحل مختلف درسي تا نسلهاي نوجوان و جوان بر شالوده پرهيز از اسراف و مصرف‌گرايي و حذف آن از زندگي پرورش يابد.
3-‌ مراقبت كامل و قاطع در همه دواير و موسسات اداري، ‌به صورتي كه در آنها هيچگونه اسراف كاري در هزينه‌ها و افزارها و لوازم و مصالح در مراسم اجرايي و جشن‌ها و مهماني‌ها و مسافرت‌ها و نظير آن صورت نگيرد و در اداره كوچك و بزرگ امور مسلمانان زياني به آنان نرسد.
4-‌ نظارت قاطع و دقيقد بر توليد، تا توليد كنندگان به هيچ وجه نتوانند از لحاظ كمي و كيفي توليد را براي مقاصد سود جويانه خويش كه مضر به حال اجتمتع است مورد سوء استفاده قرار دهند.
5-‌ مراقبت قطعي بر امور مربوط به صادرات و واردات.